Z okazji dzisiejszego święta życzę koleżankom i kolegom z bibliotek, by w XXI wieku ich biblioteki weszły wreszcie w ten XXI wiek, zostawiając w nostalgicznej pamięci wszystkie papierowe karty czytelników czy książek, a stały się piękne, nowoczesne i chętnie odwiedzane przez czytelników!
Niech karty książek zostaną jedynie gadżetem z przeszłości, który można wykorzystać jako temat przewodni zaczynającego się dziś Tygodnia Bibliotek (co uskuteczniać będę od jutra w mojej bibliotece szkolnej). 🙂
Napisane w Bibliotecznym okiem | Otagowane Dzień Bibliotekarza i Bibliotek | Leave a Comment »
Dziś będzie o tym, jak „znalazłam dyrektora” przedwojennej szkoły z Będzina.
Przez kilkanaście lat pracowałam w będzińskim Gimnazjum nr 3. Zanim powstało, w budynku mieściła się Szkoła Podstawowa nr 5, ale jej początki to Publiczna Szkoła Powszechna nr 2 z siedzibą przy ul. Modrzejowskiej.
Dopiero od września 1930 r. przeniesiono ją do nowego budynku przy ul. Krakowskiej 14 i nadano numer 5. Jej kierownikiem był Joshua Rappaport.
Dokumenty szkolne sprzed wojny nie zachowały się, mieliśmy tylko kroniki prowadzone po wojnie, kiedy nie było już ani Rappaporta, ani większości z uczniów jego szkoły…
W sierpniu 2008 roku podczas odsłonięcia tablicy upamiętniającej historię szkoły głos zabrała jedna z przybyłych na uroczystość. Była to córka byłego ucznia. Powiedziała, że jej tata miał na czole szramę, o której nie chciał nigdy mówić. Dopiero na starość wyznał, że podczas marszu śmierci z obozu w Auschwitz zobaczył, jak dyrektor jego szkoły – właśnie Rappaport – upada. Chciał mu pomóc, podźwignąć go, bo dyrektor był schorowany i słaby, ale wtedy pilnujący więźniów esesman walnął chłopaka kolbą karabinu w głowę. Musiał zostawić dyrektora i iść dalej. Wtedy po raz ostatni go widział. Szrama po rozcięciu nad brwią została mu na całe życie.
Podczas niedawnej audycji „Na rozdrożu” (18.01.2022) Radia 357, gdzie Anna Dudzińska prowadziła rozmowę z Patrycją Dołowy o jej najnowszej książce „Skarby. Poszukiwacze i strażnicy żydowskiej pamięci” usłyszałam, że zdigitalizowano już księgi pamiątkowe, w których 5,5 miliona mieszkańców Polski podpisało życzenia z okazji 150. rocznicy ogłoszenia Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Noszą nazwę „Deklaracja Podziwu i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych”.
Początkowo online były dostępne tylko te księgi, w których podpisy złożyli najważniejsi w Polsce w 1926 r. oficjele, ale dzięki wielkiemu zaangażowaniu m.in. Sama Ponczaka, który jest wolontariuszem w Bibliotece Kongresu, udało się zeskanować wszystkie 111 tomów!
Tak piszą o tym na stronie:
Księgi Deklaracji przez blisko siedem dekad pozostawały zapomniane. W połowie lat 90. odkryli je mający polskie korzenie pracownicy Biblioteki Kongresu USA. Zdigitalizowano pierwszych 13 tomów. Dzięki staraniom Biblioteki Polskiej w Waszyngtonie, prezes Biblioteki Grażyny Żebrowskiej, Samuela Ponczaka i Krzysztofa Willmanna, a także Ambasady RP w Waszyngtonie, w 2015 roku ruszył projekt „Klasa 1926”, którego celem była digitalizacja pozostałych 98 tomów Deklaracji. Przedsięwzięcie pomyślnie zakończono w roku 2017.
No i właśnie dzięki ich zaangażowaniu trafiłam na podpisy uczniów z Publicznej Szkoły Powszechnej nr 2 w Będzinie (czyli późniejszej SP nr 5 – i Gimnazjum nr 3) oraz na podpis kierownika tej placówki. Poczułam się wtedy, jakbym znalazła jego samego, a nie tylko autograf sprzed prawie 100 lat…
Było też drugie odkrycie – dotyczyło Stanisława Wygodzkiego, o którym prowadzę właśnie z uczniami innowację pedagogiczną. Otóż pisarz z Będzina miał trzech młodszych braci. Drugi z nich miał na imię Józef i zdaje się, że to właśnie jego podpis jako ucznia Ośmioklasowego Gimnazjum Męskiego Jabne (Jawne) w Będzinie widnieje na jednej z kart tych dokumentów.
Księgi znajdują się w Bibliotece Kongresu w Waszyngtonie. Są dostępne online na ich stronie (a także na stronie „Polska1926”). Możecie wyszukać swoich krewnych (oczywiście jeżeli chodzili do szkoły w 1926 roku), próbując wpisać miasto lub nazwisko.
Znajdziecie tam podpisy, rysunki, ale też pieczęcie ówczesnych instytucji i przedsiębiorstw. Na przykład tutaj niezwykle ciekawe pieczątki urzędów samorządowych z Zagłębia Dąbrowskiego:
A tutaj Zagłębiowskie organizacje społeczne – wśród nich np. : Sosnowieckie Towarzystwo Cyklistów czy Urząd Starszych Zgromadzenia Malarzy Pokojowych w Będzinie! 🙂
To fascynująca wycieczka w świat, którego już nie ma, a był tuż obok.
—-
Napisane w Bibliotecznym okiem | Otagowane Będzin, Jabne, Józef Wygodzki, Jehoszua Rappaport, Publiczna Szkoła Powszechna nr 2, Szkoła Podstawowa nr 5 | 2 Komentarze »
Dziś mija 115. rocznica urodzin Stanisława Wygodzkiego.
W tym roku szkolnym podjęłam próbę przybliżenia pisarza uczniom mojej szkoły, składając z najważniejszych fragmentów jego biografii i twórczości innowację pedagogiczną.
Współpraca jest owocna. Przygotowaliśmy się do wejścia w temat, odbywając krótką podróż do Będzina z czasów dziecięctwa i młodości pisarza: oglądamy zdjęcia archiwalne miasta. To pozwala choć trochę wczuć się uczniom w tamte realia, spróbować spojrzeć na Będzin, którego nie znali, i zobaczyć go oczyma Wygodzkiego. A potem obraz wzmocnić tekstem, poznając fragmenty tych opowiadań autora, które mówią o dobrze nam znanych miejscach.
Po wyprawie będzińskimi tropami Stanisława Wygodzkiego przysiadamy się do jego poezji, która – jak widomo – sprawia uczniom trochę problemu.
Piszę „poeta, wiersz, poezja” i pytam, co uczniom kojarzy się z tymi słowami. Wśród odpowiedzi jest „Mickiewicz”, „rymy”, „uczucia”, ale pojawia się oczywiście: „nuda”, „o nie!” i „beznadzieja”.
A potem czytamy poezję Wygodzkiego: „Lokomotywa”, „Nad fotografią córki”, „O matce”. To wiersze o stracie, pełne bólu i niezgody na nieodwołalną nieobecność najbliższych. Uczniowie zamykają oczy, notują słowa, skojarzenia, uczucia lub szkicują obrazy, które podczas słuchania przyszły im do głowy.
Takie wejście w poezję trochę nas do niej przybliża, nie pozwala pozostać obojętnym, widzę, że po każdym wierszu uczniowie kreślą na leżących przed nimi kartkach kilka słów, szybki szkic.
Po lekturze wierszy wymazuję dotychczasowe skojarzenia, i wokół triady „poeta, wiersz, poezja” wyrastają nowe słowa – dyktowane oczywiście tym, co przed chwilą przeczytaliśmy/przeżyliśmy. Teraz pojawia się tam: smutek, żal, emocje, groza, strata.
Już po zajęciach dziewczyny przepisują na starej bibliotecznej maszynie jeden z wierszy Wygodzkiego.
Szukam informacji o pisarzu, zbieram okruchy, żeby jak najlepiej przygotować się do każdej lekcji z młodzieżą. Notatka w Wikipedii oczywiście nie wyczerpuje tematu.
Na dodatkowy, bardzo cenny ślad naprowadza mnie profesor Krystyna Heska-Kwaśniewicz z Uniwersytetu Śląskiego, była promotor mojej pracy magisterskiej, która zajmuje się m.in. literaturą śląską. Ponieważ opracowywała także literacką spuściznę Gustawa Morcinka od razu wskazuje mi książki, w których mowa jest o naszym pisarzu z Będzina.
W jej „Pisarskim zakonie. Biografii literackiej Gustawa Morcinka” odnajduję informację, że w lutym 1948 roku Morcinek był w Krakowie na zjeździe pisarzy-więźniów politycznych. Tam spotkał się m.in. ze Stanisławem Wygodzkim, którego zwierzenia bardzo nim wstrząsnęły. Po latach stały się one treścią rozdziału „O szyby deszcz dzwoni” z powieści „Judasz z Monte Sicuro” (1).
W książce jest odsyłacz do kolejnej książki: „Gustawa Morcinka ‚Listów spod morwy’ ciąg dalszy”, gdzie znajduję list Morcinka do Władysławy Ostrowskiej i wspomnienie o Wygodzkim:
(…) pytał się mnie kilka razy, czy jest zbrodniarzem, czy nim nie jest. Bo otruł dziecko – przypominam z tamtego poprzedniego listu, by ułatwić przypomnienie u Ciebie – bo otruł żonę i dziecko i siebie, gdy jechali z transportem z getta do Oświęcimia. Dziecko i żona skonały w pociągu, on wyszedł i teraz „krzyczy sumienie” u niego. Czy jest mordercą, czy nie jest? Nie jest! Lecz sumienie mówi co innego. (2)
List datowany jest na 16 lutego 1948 roku. To trzy lata po zakończeniu wojny, cztery i pół roku od momentu, w którym Wygodzki został z żoną i córeczką wysłany z Będzina do Auschwitz. W pociągu podał Annie, czteroletniej Ince i sobie truciznę. One zasnęły, on się obudził. Całe życie dręczyły go wyrzuty sumienia, że zamiast uratować rodzinę przed koszmarem śmierci w komorze gazowej zabił najdroższe osoby, a sobie zostawił zbyt małą dawkę trucizny.
Wielokrotnie przerabia ten temat w wierszach i opowiadaniach – do końca życia będzie zmagał się z konsekwencjami tego czynu. Ból po stracie wszystkich bliskich wyraża w przejmującym tomiku poetyckim „Pamiętnik miłości”, za który otrzymał nagrodę Związku Literatów Polskich w 1948 r. To z niego pochodzą wiersze, które czytaliśmy na zajęciach.
Wrócmy jednak do Morcinka i wspomnianego wyżej „Judasza z Monte Sicuro”. Zasłyszana od Stanisława Wygodzkiego traumatyczna historia znajduje odzwierciedlenie w opowiadaniu powieściowego Szymona Rozencwajga, który jedzie do obozu z Warszawy, a nie z Będzina, ale reszta jest już prawie taka jak u Wygodzkiego. Znajomi nazywają w książce Rozencwajga „Luminalem” i my wiemy, skąd to przezwisko. Tę truciznę zarówno pierwowzór bohatera książki, jak i on sam kupił od życzliwego aptekarza, co to wiedział, gdzie kończy się podróż żydowskich rodzin. Najpierw więc bohater opowieści daje ją córeczce, która usypia na kolanach matki, a następnie żonie.
Tylko że w powieści Morcinka jest straszniej niż było w rzeczywistości, bo Wygodzki dojechał do Auschwitz, gdzie ciała żony i córki zostały zapewne spalone. Opowiadanie Morcinka sprawia nam dodatkowy ból, fundując nagły zwrot akcji, bo oto kiedy swoją dawkę trucizny chce zażyć Rozencwajg, nagle słychać strzały, pociąg się zatrzymuje:
A gdy tak strasznie strzelali, ktoś rozbijał kłódkę przy drzwiach wagonu. Rozbił, drzwi odsunął. Ktoś świecił elektryczną latarką. A strzały wciąż były, i ktoś spoza światła krzyczał: – Żydy, uciekajcie w las! Partyzanci odbili pociąg!… To wszyscy porwali się i uciekli w las… – A ty, Luminal? – zapytał znowu starosta. – Ja też uciekał. Ostatni. Bo ja… Bo ja budziłem Joannę i Klarę. Uciekajcie, krzyczałem, jesteśmy wolni! Panowie partyzanci odbili pociąg! Klara, wstawaj, dzieciątko ty moje miłe! Joanna, zbudź się… (3)
Wygodzki należy dziś do najbardziej popularnych autorów współczesnych, jego książki — szczególnie „Koncert życzeń” — szybko znikają z półek księgarskich – pisał w 1961 roku Zbigniew Żabicki. (4)
Współcześnie badająca twórczość Wygodzkiego dr Monika Szabłowska-Zaremba z KUL nazywa pisarza za Krystyną Bernard „tragarzem pamięci”, ale pisze też, że „należy on do autorów zapomnianych, z rzadka przywoływanych” (5).
To prawda, stąd mój pomysł na innowację pedagogiczną, która ma wydobyć Wygodzkiego z mroków niepamięci – przynajmniej w Będzinie, choćby tylko w naszej szkole.
Odkąd zajmuję się twórczością pisarza co i rusz trafiam na jakiś ślad, wątek. 24 grudnia 2021 dostaję (zapewne pod choinkę) kolejną wzmiankę o nim w artykule opublikowanym w „Magazynie od Święta” Gazety Wyborczej. Tekst nosi tytuł „Świat to jeden wielki obóz” i jest adaptacją przedmowy Timothy Snyder’a do książki „Here in Our Auschwitz and Other Stories”, zbioru opowiadań Tadeusza Borowskiego wydanego przez Yale University Press w 2021 r.
Skoro mowa w nim o Tadeuszu Borowskim od razu przeczuwam, że będzie też o Wygodzkim, z którym autor „Pożegnania z Marią” oczywiście się znał, i nie mylę się: pisarza wspomina się tam dwukrotnie. [W pierwszym fragmencie błędnie napisano, że opuścił Będzin w 1944 roku, w rzeczywistości było to w sierpniu 1943 roku podczas likwidacji getta.]
Czy te wzmianki znaczą, że jednak nie całkiem zapomniano o pisarzu z Będzina? Nie wiem, ale spróbujemy coś zrobić. Jest już w Będzinie ulica Stanisława Wygodzkiego, teraz będzie też pamięć.
***
(1) Krystyna Heska-Kwaśniewicz: Pisarski zakon. Biografia literacka Gustawa Morcinka. Opole, 1988, s. 142.
(2) Gustawa Morcinka „Listów spod morwy” ciąg dalszy. Listy Gustawa Morcinka do Władysławy Ostrowskiej. Katowice, 1985, s. 128-129.
(3) Gustaw Morcinek: Judasz z Monte Sicuro. Katowice 1982, s. 72-73.
(4) Zbigniew Żabicki: O Stanisławie Wygodzkim. „Poradnik bibliotekarza” 1961, nr 11, s. 334.
(5) Monika Szabłowska-Zaremba: „Tragarz pamięci” – rzecz o Stanisławie Wygodzkim. W: Ślady pamięci. Kraków 2010, s. 213.
***
O pisarzu pisałam też tutaj:
Napisane w Bibliotecznym okiem | Otagowane "Nad fotografią córki", Będzin, Stanisław Wygodzki, Tadeusz Borowski | 2 Komentarze »
Już dawno żadna książka nie porwała mnie tak jak ta. Może sprawił to bezpretensjonalny język tej wartkiej opowieści o ludziach na ziemiach, które tuż za miedzą, i którą tylko wyrywkowo znam.
Reportaż o pobliskim Śląsku, pełen zapętleń historii i wątków polityczno-gospodarczych przecież nie powinien, a jednak wciągnął mnie jak w nastoletnich czasach indiańskie powieści Karola Maya. Nie wiem, czy to czasem z różnych powodów nie jest całkiem trafne porównanie.
Moje zaznajamianie się ze śląskością było powolne, zaczęło się w wieku kilku lat, kiedy pewnego letniego dnia wpisaliśmy do swojego słownika nowe “obce” słowa: hasiok i kreple (śmietnik i pączki). Bardzo cieszyła nas ich egzotyka, więc często je powtarzaliśmy.
Potem była długa przerwa, aż na studiach w Katowicach trafiłam do grona koleżanek pochodzących z Górnego Śląska. Przysłuchiwałam się kiedyś ich rozmowie, a słysząc zdanie “Ciepie sie jak wsza na kecie” odruchowo poprawiłam: “Chyba na kocie!” (“ciepie” zrozumiałam!). Wzbudziłam wtedy powszechną wesołość, a historyjka ta krąży jako anegdotka na corocznych spotkaniach u przyjaciół w Mysłowicach. Większość towarzystwa stanowią tam Ślązacy, więc prędzej czy później zawsze musi zostać przywołana ta nieporadność goroli w rozumieniu hanysowej godki. Do tego jeszcze musowo historia o “papendeklu” i mojej zagłębiowskiej rozkminie, co też to może znaczyć.
Mało kto wie, że nadrabiam wpadki, bo mam doskonałego nauczyciela historii Śląska. Leo pochodzi z Chorzowa, znamy się co prawda ponad 20 lat, ale widujemy bardzo rzadko. Kiedy jednak już na siebie wpadniemy trzy czwarte rozmowy to jego opowieści o prawdziwej historii Śląska, i nie jest to z pewnością ta wersja historii, którą przyswoiliśmy w szkole.
Gdybym nie znała opowieści Leona prawdopodobnie zaliczyłabym czytanie “Kajś” z otwartą ze zdziwienia buzią, a tak każde słowo usłyszane kiedyś od znajomego potwierdziło się w słowach spisanych teraz przez Zbigniewa Rokitę.
Odpowiednio wcześniej “przerobiłam” więc już takie kwestie jak dziadkowie i wujkowie w Wehrmachcie (i zrozumiałam, że dla Ślązaka taki dziadek to jak polski dziadek w AK), że w domu mówiło się po niemiecku, że między rodzinami zdarzały się niesnaski, bo np. matka pochodziła ze Ślązaków propolskich, a ojciec proniemieckich.
Albo że już później, podczas komunizmu, zabraniano uczniom w szkole używania języka śląskiego, a wcześniej polonizowano imiona i nazwiska niemieckie, które nie miały miejsca bytu w PRL. Że zniszczono, a potem wysadzono w powietrze resztki wspaniałego zabytku – małego Wersalu (jak mówiono o pałacu w Świerklańcu) – a to tylko dlatego, że jego właścicielem był górnośląski ród magnatów ziemskich i przemysłowych Henckel von Donnersmarck. O tym, że milczy się o śląskich laureatach nagród Nobla, że zbijano niemieckie inskrypcje na nagrobkach, pomnikach i tablicach. Leo czasami przysyłał zdjęcia takich, które – ocalałe – udało mu się sfotografować gdzieś w zapomnianych chaszczach.
Moje poznawanie historii Śląska polegało też na wyprawianiu się na dawne tereny graniczne i obserwacji, którą zalecał Leo: jak zmienia się pejzaż zabudowań, kiedy w Ordnung nagle wkracza chaos. I powrót – jak na cofniętej taśmie – znowu to samo, wszystko się zgadza: tu musiała wcześniej przebiegać granica, o której Leo mówił: Wjeżdżasz na kole, wyjeżdżasz na rowerze („koło” to po śląsku rower). Dobrze, że są tacy, którzy o tej granicy pamiętają i uświadamiają później na przykład pochodzącą zza tej granicy Zagłębiankę.
Zresztą o Leo jest w “Kajś” pośrednio mowa, kiedy Zbigniew Rokita wspomina, że członkowie stowarzyszenia Ślonsko Ferajna sami zrzucili się na nową pamiątkową tablicę w Trójkącie Trzech Cesarzy, poprawiając słowo “zabory” na “państwa” (bo przecież Śląsk nigdy nie był pod zaborem).
Słuchałam też o powstaniach śląskich, których historia jest o wiele bardziej skomplikowana niż potrafiłaby to wyjaśnić najgrubsza publikacja na ten temat, czy o polskim obozie Zgoda na terenie Świętochłowic, gdzie w 1945 roku dogorywali w męczarniach uznani za Niemców mieszkańcy Śląska – również dzieci, młodzież i kobiety. W ramach odwetu za wojnę.
Historia tych ziem przedstawiana Polakom miała zupełnie inny wymiar, a jej wydźwięk miał jeden cel: przekonać resztę kraju, że Śląsk wrócił po II wojnie w granice Polski z ulgą i chęcią. Dawno temu Leo, a teraz Zbigniew Rokita potwierdzili, że wcale tak nie było.
Wierzyć się nie chce, że zrobiliśmy Śląskowi to wszystko, co zrobiliśmy – ta historia przywodzi mi na myśl historię z innego kontynentu: białych Amerykanów pędzących za Indianami, że wrócę jeszcze do Karola Maya.
„Śląsk to kolonia Polski” – kiedy usłyszałam to po raz pierwszy odebrałam jak bajanie szaleńca. Autor potwierdza, że to my byliśmy szaleni, myśląc przez tyle lat inaczej. Śląską kulturę postanowiliśmy zgasić i spolszczyć.
Profesor Maria Szmeja, socjolożka z Akademii Górniczo-Hutniczej mówi w książce tak:
„Po pierwsze, Ślązacy są największa grupą, która wskazuje inną tożsamość niż polska, a wciąż nie została nawet oficjalnie uznana za mniejszość. Czy to z prawa czy z lewa, wszystkie rządy postępowały tak samo. Druga sprawa to to, jak narzuca się Ślązakom polską pamięć. To były odwieczne ziemie piastowskie i tak dalej, i tak dalej, jakby Piastowie mieli narodowość. Po trzecie, Ślązakom narzuca się język i kulturę, nie uznaje się ich własnego języka. Wokół Karaimów czy Tatarów, których jest garstka, skaczą wszyscy, a ignoruje się blisko osiemset pięćdziesiąt tysięcy Ślązaków. Na Śląsku zachodzi wymuszona asymilacja. (s. 272)
Opisana w “Kajś” historia jest nieoczywista i niejednorodna, będąc jednocześnie jak najbardziej oczywistą i jednoznaczną. Bo jak kilkakrotnie wspomina Zbigniew Rokita: To wszystko jest bardziej skomplikowane.
Tak jak te drobiny o moim mieście, które wyłowiłam z tekstu. O Będzinie wspomina się w “Kajś” dwukrotnie. Pierwszy raz podczas rozmowy autora z mieszkańcem Góry św. Anny Reinhardem Wentzkim (w Polsce musowo: Franciszkiem Wenckim), który po wojnie musiał uciekać z rodzinnego Gleiwitz, i tak wspomina:
“(…) dla większości gliwiczan Polska była krajem szmuglerskim. (…) Polacy to byli Ci, którzy ludzi wypędzili z mieszkań, okradli, zadzierali nosy i myśleli, że ich uczą kultury. Kulturträgerzy. Pytam, czy nie chcieli jakoś walczyć o swoje. – Nie było siły, żeby wrócić do mieszkania i powiedzieć, że to jest moje. Panie. Po pierwsze, kompleks zwyciężonych był. Po drugie, ci ludzie to byli zdobywcy, nowi panowie. Tałatajstwo, nie ze Śląska, ale głównie z Będzina, z Dąbrowy, z Zagłębia. Przeciętny tamtejszy górnik czy hutnik chciał tu szabrować. (…) Od tych ludzi doświadczyliśmy najprzykrzejszych rzeczy. ” (s. 122)
A drugi raz o Będzinie jest tak:
“W śląskich drwinach z Zagłębia, jak to z drwinami bywa, brakowało zawsze drugiej perspektywy. Jakby nikt nie chciał wczuć się w Zagłębiaków. A jak mieli się poczuć w takim Będzinie, gdy kilkadziesiąt lat temu Ślązacy wjeżdżali im do miasta w mundurach Wehrmachtu?” (s. 203-204)
Sami widzicie, że historie przygranicze nie są łatwe…
Tę – wspaniale napisaną – musicie przeczytać!
Napisane w Bibliotecznym okiem | Otagowane "Kajś", Górny Śląsk, Nike, Zbigniew Rokita, Śląsk | 2 Komentarze »
Spokoju i zdrowia,
dużo czasu na robienie tego, co sprawia Wam przyjemność!
[Kartka z zasobów Polony z 1941 r.]
Napisane w Bibliotecznym okiem | Leave a Comment »
To nie były zwykłe Targi Książki w Krakowie, lecz nie znaczy to wcale, że były niezwykłe. Ponieważ wróciły po rocznej przerwie spowodowanej pandemią i odbywały się w reżimie sanitarnym ich klimat również był pandemiczny.
Już na etapie onlajnowego planowania wejścia na TK można było poczuć się nieswojo, bo przy wyborze biletów należało podać, czy jest się zaszczepionym, czy nie – i zgodnie z tym wybrać odpowiedni bilet. Ci, którzy nie kupili go przez internet byli chwilowo uziemiani przy bramce, gdzie musieli wypełniać deklaracje dotyczące stanu zdrowia.
Niektórzy przestraszyli się wirusa, było bardziej przestronnie, bo mniej wystawców (za to jakby więcej wydawnictw katolickich), ale najbardziej rzucała się w oczy nieobecność dwóch największych w Polsce wydawców: Literackiego i Znaku. Z niedowierzaniem przeglądałam listę wystawców, aż założyłam nawet okulary, żeby się upewnić, że dobrze widzę. Długo pozostawałam zdziwiona absurdalnością tego faktu: na Targach w Krakowie nie ma dwóch czołowych wydawniczych graczy z tego miasta. Szok i niedowierzanie.
Na osłodę pozostało mi spotkanie zaplanowane przez „Dowody na Istnienie”. O godzinie 15.00 miał tam podpisywać książki Mariusz Szczygieł, więc kolejka zaczęła ustawiać się już po 14.00. Byłyśmy wtedy z przyjaciółką w bistro na antresoli i akurat pojawił się tam również pisarz. Przechodził obok naszego stolika, więc powiedziałyśmy grzecznie „dzień dobry”, dodając „my się zobaczymy za chwilę”, co zabrzmiało niemal jak groźba. 😀
Przed 15.00 byłyśmy już na dole. Autor udzielał właśnie wywiadu dla TVN i bardzo się dziwił, że długaśny ogonek z tyłu to kolejka oczekujących do niego. Nagrałam akurat ten fragment, kiedy się odwraca i pyta “do mnie?”, a stojąca z tyłu Agata odpowiada mu poza kadrem “tak, tak”, co z kolei zarejestrowała kamera stacji, i co poleciało w materiale o Targach prezentowanym w programie “Co za tydzień” (odc. 1018 – fragment o M. Szczygle rozpoczyna się w czasie 10:18 – taki zbieg okoliczności).
https://player.pl/playerplus/programy-online/co-za-tydzien-odcinki,1199/odcinek-1018,S05E1018,219220
Tak więc Agata miała rolę mówioną, ja załapałam się jako statysta, występując przez dwie sekundy w jasnoróżowym podkoszulku.
Tymczasem liczba adoratorów Mariusz Szczygła rosła, zresztą tak tłumnie było również trzy i dwa lata wcześniej (kiedy autor wydał “Nie ma” i zaraz po tym jak dostał za książkę Nike). Teraz pewnie też przez to, że podczas rocznicowej, 25. gali rozdania Nagrody Literackiej Nike zbiór reportaży „Nie ma” czytelnicy uznali za najważniejszą książkę w historii tej Nagrody. Szacun i gratulacje!
Autor przypuszcza w materiale „Co za tydzień”, że ludzie nie przychodzą dla jego książek, ale dla energii, którą wydziela („Jakaś taka jasność za mną idzie mimo przeciwności losu”), i pewnie ma trochę racji. W każdym razie dla książek też przychodzą.
Zdobyłyśmy więc z przyjaciółką autograf, zamieniłyśmy słowo, zrobiłyśmy zdjęcie i ruszyłyśmy w ostatni obchód po hali, a kiedy po godzinie wracałyśmy obok „Dowodów” kolejka do pisarza nie zmniejszyła się ani na jotę. Po Targach na FB wydawnictwa napisano, że prezes Mariusz Szczygieł podpisywał książki, „a teraz udaje się na rehabilitację nadgarstka”. ☺
Z okazji 100. rocznicy urodzin Stanisława Lema na Targach można było podziwiać 120 wydań “Solaris” z całego świata (udostępnionych dzięki współpracy z sekretarzem pisarza Wojciechem Zemkiem oraz dzięki uprzejmości jego syna Tomasza Lema) czy słynne grafiki Daniela Mroza do wydania “Cyberiady” z 1972 roku.
Oprócz Mariusza Szczygła w Krakowie byli też oczywiście inni autorzy…
Jak zwykle można też było na rzecz bibliotek małopolskich oddać książki w ramach akcji „Książka za książkę”, którą od lat przeprowadza Gazeta Wyborcza. Uzyskane w zamian kupony były honorowane na stoiskach dodatkowymi zniżkami. Książki oddałam, a z ulotki skorzystałam m.in. na stoisku Dowodów na Istnienie. Wśród oddanych pozycji wypatrzyłam „Rutkę” Zbigniewa Białasa, a to znaczy, że historię będzinianki poznają jacyś krakowscy czytelnicy.
To były pierwsze Targi, na które weszłam z identyfikatorem „bloger” (akredytacji udzielono mi po udowodnieniu, że we wcześniejszych latach pisałam relacje o TK – zresztą pierwszy post umieszczony tutaj w listopadzie 2009 r. był właśnie notką o Targach w Krakowie). Fajnie, że dzięki temu było widać jak dużo nas – blogerów – jest, a i przy stoiskach traktowano mnie jakby milej. Na jednym z nich usłyszałam, że trzeba dać mi dobry upust, bo jeszcze źle napiszę o wydawnictwie. Nic podobnego… ale zniżki miłe! 🙂
Napisane w News - reszta świata | Otagowane Kraków, Mariusz Szczygieł, Targi Książki | Leave a Comment »
No i proszę – loguję się na wordpress, a tu przypomnienie: moja przygoda z blogiem trwa już 12 lat! Fajnie, że nosi to miano „osiągnięcia”! 😀
Dobrze to pamiętam – ten klimat, podniecenie, tworzenie stron i planowanie zawartości. Chyba nawet mam gdzieś ten notatnik, w którym wszystko sobie rozpisywałam.
Pierwszy post opublikowałam tutaj 9 listopada 2009 roku (był o Targach Książki w Krakowie, a jakże!), a kilka dni później byłam na kursie dla bibliotekarzy „Biblioteka szkolna jako środowisko edukacyjne i terapeutyczne” w Instytucie Doskonalenia Nauczycieli WIEDZA w Katowicach. Prowadziła go pani Aleksandra Kobielska: mówiła dłuuuuugo (jej prezentacja miała grubo ponad 100 stron!), ale zajmująco, konkretnie i bardzo przekonująco.
Niektórzy uczestnicy kursu zaczynali się niecierpliwić, za oknami już dawno było ciemno, większość myślała pewnie o powrocie do domu, a ja notowałam jak natchniona – bo to szkolenie jeszcze dodatkowo nakręciło mnie do pisania o bibliotece i jej sprawach.
Tak więc dziękuję tutaj, i to dopiero po 12 latach! 🙂
Kiedyś obchodziłam też fajne urodziny bloga, muszę chyba do tego powrócić na moją ulubioną 13. rocznicę: https://bibliog3.wordpress.com/2011/11/09/drugie-urodziny-bloga/
Napisane w Bibliotecznym okiem | Otagowane Aleksandra Kobielska;, Biblioteka szkolna jako środowisko edukacyjne i terapeutyczne, blog, Instytut Doskonalenia Nauczycieli WIEDZA, Katowice, rocznica | Leave a Comment »
Chociaż zeszły rok szkolny miał ze szkołą wspólnych tylko kilka miesięcy (wrzesień-listopad i maj-czerwiec), bo przez resztę czasu uczniowie działali na domowym nauczaniu zdalnym, to pełen był jednak ciekawych inicjatyw i przedsięwzięć.
To niektóre z tych, w których udało mi się maczać palce:
W Dniu Edukacji Narodowej miałam ogromną przyjemność odebrać Nagrodę Prezydenta Miasta za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej, czyli m.in. za to, co powyżej. Nie byłoby to oczywiście możliwe bez Dyrekcji szkoły, która zgłosiła moją kandydaturę, więc to przede wszystkim tam kieruję podziękowania! 🙂
Napisane w Prywatka | Otagowane Działania biblioteki, Dzień Edukacji Narodowej, Nagroda Prezydenta Miasta Będzina | Leave a Comment »
Jeszcze w kwietniu tego roku na nieużywanej i zarośniętej rampie kolejowej w Będzinie, która znajduje się na wysokości zbiegu dwóch ulic: Sieleckiej i Zagórskiej, wszystko było po staremu. To znaczy w ziemi spokojnie leżało to, czego dawno temu użyto do jej budowy – macewy z kirkutu (cmentarza żydowskiego) znajdującego się kiedyś przy ulicy Sieleckiej. Tak wyglądał on w czasie wojny:
(Źródło zdjęcia: https://www.facebook.com/photo?fbid=3911273552254113&set=pcb.3911331618914973)
To był jeden z trzech kirkutów w naszym mieście (po tym na Podzamczu i przy starych murach miasta w dzielnicy Zawale). Powstał pod koniec wieku XIX i służył do początków XX. W sieci krąży zdjęcie, na którym robotnicy firmy „Eltes” podbierają kamień wapienny ze skarpy, przyczyniając się do niszczenia znajdującego się na górze cmentarza – widocznego z dala dzięki charakterystycznemu kształtowi macew. Zdjęcie to, a także skany przedwojennych map i zdjęcia lotnicze tego terenu oraz jego stan obecny można obejrzeć w wątku poświęconym dawnemu będzińskiemu cmentarzowi na forum „Strażnicy czasu”.
Co ciekawe, na fragmencie „Planu miasta Będzina” wydanego przed 1939 rokiem „Nakładem Księgarni i składów materjałów piśmiennych Adolfa Zmigroda” widnieje już zaznaczona jakaś rampa kolejowa – krótka, prowadząca z terenów przy ul. Zagórskiej na Sielecką – możliwe, że służyła właśnie firmie „Eltes”.
O tym cmentarzu i rampie pisał w „Basach” (PIW, 1965, s. 35) Stanisław Wygodzki, pisarz pochodzący z Będzina, snując opowieść o przedwojennym mieście:
Rudzielcy przychodzili na Podzamcze z przeciwległego krańca miasta, z ulicy Sieleckiej, graniczącej z drugim cmentarzem żydowskim, „nowym”, przyjmującym jeszcze nieboszczyków i zapełniającym się powoli grobami i kamieniami nagrobkowymi, które widać było z pobliskiej rampy kolejowej.
O tym, że obecna rampa powstała z elementów nagrobków wiadomo było już od dawna – wg artykułu w „Fakcie” już w 2008 roku ktoś natknął się tam na fragmenty kamieni z dziwnymi napisami. Na forum „Strażnicy czasu” w styczniu 2016 roku Karolina Kot pisze:
„W 2010 roku odkryliśmy fragmenty macew, leżące na chodniku i – najwyraźniej nieświadomie – używane do podtrzymywania reklamy cementu oraz innych materiałów budowlanych. Dzięki Conanowi relikty te zostały starannie zebrane i przewiezione Archimedesem na cmentarz żydowski przy ulicy Podzamcze.”
Do tej pory nikt nie podjął się jednak wyciągnięcia macew. Dopiero pod koniec kwietnia 2021 r. pod kierunkiem Adama Szydłowskiego – prezesa działającej w Będzinie Fundacji Centrum Kultury Żydowskiej im. Rutki Laskier oraz Marcina Majchrowicza, który udostępnił ciężki sprzęt – wydobyto na światło dzienne kamienie nagrobne skrywane dziesiątki lat pod ziemią.
Stan rampy przed operacją wyciągania macew można obejrzeć na znalezionym w sieci filmiku:
Kiedy zaczęto wydobywać macewy rampa prezentowała się tak:
25 września 2021 r. na terenie zlikwidowanej już Huty Będzin (niegdyś: Zakłady Przemysłu Cynkowego, których głównym akcjonariuszem był znany w mieście Szymon Fürstenberg) można było zobaczyć wydobyte z konstrukcji rampy fragmenty macew. Widok robił przygnębiające wrażenie. Dzięki pomocy uczniów z I LO im. M. Kopernika w Będzinie z niemal tysiąca fragmentów udało się zrekonstruować kilka macew, odczytano też wyryte na nich dane:
Adam Szydłowski chciałby, aby macewy (a przynajmniej ich część) wróciła na swoje dawne miejsce przy ul. Sieleckiej. Czas pokaże, czy uda się zrealizować ten pomysł.
Więcej informacji o akcji wyciągania macew można przeczytać w licznych artykułach lub obejrzeć materiał przygotowany przez telewizję lokalną:
Napisane w News - reszta świata | Otagowane Będzin, cmentarz, kirkut, macewy, Sielecka, Szymon Fürstenberg, Zagórska | Leave a Comment »
Najlepsze pomysły przychodzą do głowy na granicy jawy i snu.
I tak właśnie przyszły do mnie twarze Lema – a dokładnie dziesięć dziesiątek, bo właśnie zbliżała się setna rocznica Jego urodzin. Pracy wcale nie było tak dużo – wystarczyło ściągnąć z sieci podobizny pisarza, przerobić je na czarno-biały szkic, odbić 100 razy i rozdać uczniom. A później już oglądać jak każda z odbitek nabiera innych rumieńców, jedynych i niepowtarzalnych. Fantazja dzieci nie zna granic – i o to chodziło. Przyznam szczerze, że końcowy efekt przeszedł moje wyobrażenia! Wyszło – jak to w przypadku Lema – fantastycznie!
13 września każdy uczeń mógł zrobić sobie na tle tej nietypowej ścianki zdjęcie z pisarzem. W jego rolę wcielało się na zmianę dwóch uczniów (jeden Lem był uśmiechnięty, drugi poważny – maski pisarza wykonałam, wykorzystując fragmenty fotografii autorstwa Jacka Barcza/EAST NEWS i Cz. Czaplińskiego).
O akcji napisała strona miasta i jeden z portali miejskich:
https://www.bedzin.pl/aktualnosc-3968-obchody_roku_stanislawa_lema_w_szkole.html
Na koniec było jeszcze pamiątkowe zdjęcie – pisarz przy pracy. 😉
„Sto twarzy Lema” spodobało się nie tylko naszym uczniom, którzy chętnie robili sobie zdjęcia na tle wielobarwnej ścianki. Dostaliśmy też dużo pochwał z zewnątrz. Wojciech Grabowski – artysta, pisarz, rysownik i filmowiec napisał pod postem na naszym bibliotecznym Facebooku tak:
Karol Baranowski – Bibliotekarz Roku 2019 pracujący w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej im. Hugona Kołłątaja i Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie (autor znanego bloga http://charliethelibrarian.com/) wspomniał o naszej wystawie na wykładzie inaugurującym 13 Forum Młodych Bibliotekarzy! (Dodał też, że Stanisław Lem przysłał mi w 2006 r. do biblioteki pudełko ze swoimi książkami. Opisałam to tutaj.)
EDIT z 18.09.21 r.:
„Sto twarzy Lema” zajęło II miejsce w ogólnopolskim konkursie „Lustra Biblioteki” i trafiło do „eLEMentarza inspiracji na Rok Lema”! Brały w nim udział książnice różnych typów, a my jesteśmy jedyną biblioteką szkolną w finałowej piątce! (Pokonał nas tylko piękny mural z Bulkowa na drugim końcu kraju! – wyniki konursu tutaj.)
„Sto twarzy Lema” to nie jedyne wydarzenie, które zorganizowałam w ramach obchodów roku pisarza.
W maju i czerwcu przeprowadziłam z uczniami lekcje o autorze „Cyberiady” i jego twórczości. Czytaliśmy też fragmenty książki „Dyktanda czyli w jaki sposób wujek Staszek wówczas Michasia – dziś Michała – uczył pisać bez błędów”. Zarejestrowaliśmy głos ucznia, który czyta fragment jednego z dyktand, uczniowie wykonali do niego rysunki, a potem zestawiliśmy to wszystko w Canvie, tworząc prezentację słowno-plastyczną „Malowanie Lema” (dostępna tutaj: (https://www.facebook.com/Biblioteka-Szko%C5%82y-Podstawowej-nr-8-w-B%C4%99dzinie-358576084906083/videos/347095557124396)
Dzień po urodzinach pisarza rozstrzygnęłam też szkolny konkurs „Za 50 lat…” z fantastycznymi (a jakże!) nagrodami. Inspiracją do niego był fragment „Powrotu z gwiazd” z 1961 r., w którym Lem opisał czytnik książek. Uczniowie mieli za zadanie zabawić się w futurologa i wymyślić, jakie urządzenie/urządzenia pojawią się na świecie za pięć dekad, i jak będą działały.
Pomysły były naprawdę niezłe, np. muchomor pamięci, który pokazuje na ekranie sen i zamienia nas w śniące się właśnie postaci, okulary przywracające niewidomym wzrok, nosowy oczyszczacz powietrza i soczewki tłumaczące tekst w obcym języku, czy wreszcie – nagrodzona pierwszym miejscem – umiejętność przenoszenia się do czasów, w których powstawała czytana właśnie książka, tak żeby móc spotkać hologram jej autora i wreszcie dowiedzieć się, co naprawdę miał na myśli? 😀
Napisane w News - biblioteka | Otagowane 100 twarzy Lema, eLEMentarz inspiracji na Rok Lema, konkurs, Lustro Biblioteki, Rok Stanisława Lema, SP 8 Będzin, Stanisław Lem | Leave a Comment »
Biblioteka(rka) szkolna 