Dziś będzie o tym, jak „znalazłam dyrektora” przedwojennej szkoły z Będzina.
Przez kilkanaście lat pracowałam w będzińskim Gimnazjum nr 3. Zanim powstało, w budynku mieściła się Szkoła Podstawowa nr 5, ale jej początki to Publiczna Szkoła Powszechna nr 2 z siedzibą przy ul. Modrzejowskiej.
Dopiero od września 1930 r. przeniesiono ją do nowego budynku przy ul. Krakowskiej 14 i nadano numer 5. Jej kierownikiem był Joshua Rappaport.
Dokumenty szkolne sprzed wojny nie zachowały się, mieliśmy tylko kroniki prowadzone po wojnie, kiedy nie było już ani Rappaporta, ani większości z uczniów jego szkoły…
W sierpniu 2008 roku podczas odsłonięcia tablicy upamiętniającej historię szkoły głos zabrała jedna z przybyłych na uroczystość. Była to córka byłego ucznia. Powiedziała, że jej tata miał na czole szramę, o której nie chciał nigdy mówić. Dopiero na starość wyznał, że podczas marszu śmierci z obozu w Auschwitz zobaczył, jak dyrektor jego szkoły – właśnie Rappaport – upada. Chciał mu pomóc, podźwignąć go, bo dyrektor był schorowany i słaby, ale wtedy pilnujący więźniów esesman walnął chłopaka kolbą karabinu w głowę. Musiał zostawić dyrektora i iść dalej. Wtedy po raz ostatni go widział. Szrama po rozcięciu nad brwią została mu na całe życie.
Podczas niedawnej audycji „Na rozdrożu” (18.01.2022) Radia 357, gdzie Anna Dudzińska prowadziła rozmowę z Patrycją Dołowy o jej najnowszej książce „Skarby. Poszukiwacze i strażnicy żydowskiej pamięci” usłyszałam, że zdigitalizowano już księgi pamiątkowe, w których 5,5 miliona mieszkańców Polski podpisało życzenia z okazji 150. rocznicy ogłoszenia Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Noszą nazwę „Deklaracja Podziwu i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych”.
Początkowo online były dostępne tylko te księgi, w których podpisy złożyli najważniejsi w Polsce w 1926 r. oficjele, ale dzięki wielkiemu zaangażowaniu m.in. Sama Ponczaka, który jest wolontariuszem w Bibliotece Kongresu, udało się zeskanować wszystkie 111 tomów!
Tak piszą o tym na stronie:
Księgi Deklaracji przez blisko siedem dekad pozostawały zapomniane. W połowie lat 90. odkryli je mający polskie korzenie pracownicy Biblioteki Kongresu USA. Zdigitalizowano pierwszych 13 tomów. Dzięki staraniom Biblioteki Polskiej w Waszyngtonie, prezes Biblioteki Grażyny Żebrowskiej, Samuela Ponczaka i Krzysztofa Willmanna, a także Ambasady RP w Waszyngtonie, w 2015 roku ruszył projekt „Klasa 1926”, którego celem była digitalizacja pozostałych 98 tomów Deklaracji. Przedsięwzięcie pomyślnie zakończono w roku 2017.
No i właśnie dzięki ich zaangażowaniu trafiłam na podpisy uczniów z Publicznej Szkoły Powszechnej nr 2 w Będzinie (czyli późniejszej SP nr 5 – i Gimnazjum nr 3) oraz na podpis kierownika tej placówki. Poczułam się wtedy, jakbym znalazła jego samego, a nie tylko autograf sprzed prawie 100 lat…
Było też drugie odkrycie – dotyczyło Stanisława Wygodzkiego, o którym prowadzę właśnie z uczniami innowację pedagogiczną. Otóż pisarz z Będzina miał trzech młodszych braci. Drugi z nich miał na imię Józef i zdaje się, że to właśnie jego podpis jako ucznia Ośmioklasowego Gimnazjum Męskiego Jabne (Jawne) w Będzinie widnieje na jednej z kart tych dokumentów.
Księgi znajdują się w Bibliotece Kongresu w Waszyngtonie. Są dostępne online na ich stronie (a także na stronie „Polska1926”). Możecie wyszukać swoich krewnych (oczywiście jeżeli chodzili do szkoły w 1926 roku), próbując wpisać miasto lub nazwisko.
Znajdziecie tam podpisy, rysunki, ale też pieczęcie ówczesnych instytucji i przedsiębiorstw. Na przykład tutaj niezwykle ciekawe pieczątki urzędów samorządowych z Zagłębia Dąbrowskiego:
A tutaj Zagłębiowskie organizacje społeczne – wśród nich np. : Sosnowieckie Towarzystwo Cyklistów czy Urząd Starszych Zgromadzenia Malarzy Pokojowych w Będzinie! 🙂
To fascynująca wycieczka w świat, którego już nie ma, a był tuż obok.
—-
Biblioteka(rka) szkolna 